درس هفدهم

سپیده دم

• شاعر: نِزار قَبانی
• اثر: سمفونی پنجم جنوب

تو را «جنوب» نامیدم

ای که ردای حسین را بر دوش

و خورشید کربلا را در بر داری

قلمرو فکری:

(ای امام موسی صدر) تو را جنوب (که مرکز مبارزه و جایگاه شروع انقلاب تو بر ضد دشمن صهیونی است) نامیدم، تو که بالاپوش امام حسین را بر شانه انداخته ای و او را به عنوان الگو در برابر خود داری و راهش را ادامه می دهی.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

کل ابیات ß   جانبخشی

ردای حسین را بر دوش داشتن، خورشید کربلا را در بر داشتن ß   کنایه از ادامه دادن راه امام حسین

خورشید کربلا ß   استعاره از امام حسین

دوش و بر ß   تناسب

کل بیت ß   تلمیح به داستان کربلا

بر نخست و بر دوم ß   جناس همسان

در و بر ß   جناس ناهمسان

پیام:

ادامه دادن راه امام حسین

ای سرخ گل که فداکاری پیشه کردی

ای انقلاب زمین که با انقلاب آسمان برَین

پیوند خورده‌ای

قلمرو فکری:

ای لبنان و امام موسی صدر که از خود گذشته و فداکاری راه و رسم تان است، ای سرزمینی که سرچشمه انقلابات هستی، انقلابی آسمانی و الهی. (انقلاب لبنان و مردمانش مادی و زمینی نیست و با اهداف دینی و آسمانی پیوند دارد.)

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

ای سرخ گل ß   جان بخشی

سرخ گل ß   استعاره از جنوب لبنان و امام موسی صدر

انقلاب زمین ß   استعاره از جنوب لبنان و امام موسی صدر

پیام:

جانفشانی برای میهن

ای سرزمینی کز خاکت

خوشه‌های گندم می روید

و پیامبران برمی خیزند.

قلمرو فکری:

ای سرزمین حاصلخیز و پر برکتی که زادگاه و جایگاه بسیاری از پیامبران هستی.

قلمرو زبانی:

روییدن:

• بن ماضی ß   رست
• بن مضارع ß   روی

قلمرو ادبی:

گندم ß   نماد نعمت و حاصلخیزی

خوشه‌های گندم می روید ß   کنایه از اینکه لبنان حاصل خیز است

و پیامبران برمی خیزند ß   این سرزمین پیامبرخیز و مقدس است

کل عبارت بالا ß   تلمیح

پیام:

ستایش میهن

تو را جنوب نامیدم

ای کشتی های صیادی که مقاومت پیشه کرده اید

ای ماهی دریا که مقاومت پیشه کرده ای

ای دفترهای شعری که مقاومت پیشه کرده اید

ای روزهای عاشورا!

قلمرو فکری:

همه مردم لبنان یکپارچه در برابر ستم ایستادگی می ورزند.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

کشتی های صیّادی ß   ‌مجاز از ماهی گیران و ملوانان، جانبخشی

ای ماهی دریا ß   جانبخشی (همه لبنانیان ستیزنده اند)

دفترهای شعری ß   مجاز از سرایندگان مقاومت

ای روزهای عاشورا ß   جانبخشی، تلمیح و اغراق

پیام:

ایستادگی همه مردم لبنان

تو را جنوب نامیدم

تو را آب ها و خوشه ها

و ستارۀ غروب نامیدم

تو را سپیده دمی در انتظار زاده شدن

و پیکری در اشتیاق شهادت نامیدم

تو را انقلاب و شگفتی و تغییر نامیدم

تو را پاک و پاکیزه و ارجمند و توانا نامیدم

قلمرو فکری:

ای امام موسی صدر! تو را نماد مقاومت مردم جنوب لبنان (شیعیان) تو را چون آب های پاک و زلال، خوشه های با برکت گندم، ستاره ی درخشان و هدایت گر غروب که مانند راهنما برای مبارزان هستی، سپیده دم ظهور و زایشی دوباره، جسم و جانی شیفته ی شهادت، تو رستاخیز و قیامی مقدس هستی که سرآغاز تغییر و شگفتی است و اندیشه مبارزه با اشغالگران را بنیان نهادی و تو را پاک و ارجمند و مصمم و قدرتمند نامیدم.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

کل عبارت بالا ß   جانبخشی

عبارت «تو را» ß   واژه آرایی

عبارت «نامیدم» ß   واژه آرایی

آب ß   نماد پاکی

ستاره غروب ß   نماد درخشش و آگاهی

غروب و سپیده دم ß   تضاد

تو را آب ها و ... ß   تشبیه پنهان

پیام:

مردم لبنان در پی شکوفایی، شهادت و دگرگونی اند

تو را جنوب نامیدم

ای چون سبزه برآمده از دفتر روزگاران

ای مسافر دیرین بر روی خار و درد

ای چون ستاره، فروزان

ای چون شمشیر، درخشان

بگذار بوسه زنیم بر شمشیری که در دستان توست

بگذار گرد و خاک قدم هایت را برگیریم

قلمرو فکری:

تو را جنوب نامیدم، زیرا چون سرسبزی آن همیشه در راه مبارزه، باطراوت و بانشاط هستی. ای کسی مقاومت و ظلم ستیزی تو قدیمی و طولانی است، تو زاده ی درد و رنجی. ای که چون ستاره راهنمای مبارزانی، بگذار تو و راهت را که همان مقاومت است احترام و تایید کنیم و با این احترام و قدر شناسی، یاری گر تو باشیم و خستگی را از تو بزداییم.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

چون سبزه برآمده ß   ‌تشبیه

چون ستاره فروزان ß   تشبیه

چون شمشیر درخشان ß   ‌تشبیه

دفتر روزگاران ß   اضافه تشبیهی

مسافر دیرین ß   استعاره از میهن

بر روی خار و درد بودن ß   کنایه از «در رنج و دشواری بودن»

بوسه زدن ß   ‌کنایه از بزرگ داشتن

شمشیر ß   نماد ستیز و پیکار

گرد و خاک چیزی را برگرفتن ß   کنایه از «بزرگ داشتن»

کلمۀ «بگذار» ß   واژه آرایی

پیام:

نبرد برای پاسداری از میهن

ای سرور باران ها و فصل ها،

تو را عطری نامیدم که در غنچه ها خانه دارد

تو را پرستو نامیدم

ای سرور سروران،

ای برترین حماسه!

قلمرو فکری:

تو بسیار پاک و ارجمندی. تو مانند بوی غنچه، دلاویزی و همه خانه های لبنان حضور تو را حس می کنند (الهام بخشی). تو مانند پرستو پیام آور بهار و رهایی و خوش خبری هستی. ای کسی که بزرگ ترین حماسه، یعنی مقاومت و اتحاد در برابر اشغالگران را آفریدی.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

تو را عطری نامیدم که در غنچه ها خانه دارد ß   ‌تشبیه پنهان

تو را پرستو نامیدم ß   تشبیه پنهان

کلمۀ «سرور» ß   واژه آرایی

ای سرور باران ها و فصل ها ß   اغراق

پرستو ß   نماد زیبایی

باران ß   نماد پاکی

فصل ß   نماد دگرگونی

پیام:

بزرگداشت لبنان

دریا متنی نیلگون است

که علی آن را می نویسد

و مریم هر شب، روى شن ها

به انتظار مهدی می نشیند

و گل هایی را می چیند

که از انگشتان شهیدان می رویند

قلمرو فکری:

مردان لبنان با اتحاد یکپارچگی چون دریایی سهمگین سرنوشت کشور را رقم می زنند و زنان این سرزمین فرزندانی تربیت می کنند و در انتظار حضرت مهدی (عج) هستند و از دستاورد شهیدان بهره می برند.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

نیلگون: ß   تشبیه

دریا متنی نیلگون است ß   تشبیه

کل عبارت بالا ß   تلمیح به داستان حضرت مهدی و موضوع انتظار در شیعه

گل ß   دستاورد شهادت شهیدان (آزادی و استقلال)

علی و مریم ß   نماد زن و مرد لبنانی

پیام:

بزرگداشت شهید

تاریخ، روزی، روستای کوچکی را

از روستاهای جنوب به یاد خواهد آورد

که «معرکه» خوانده می شود

روستایی که با «صدر»ش، با سینه اش

از شرافت خاک و کرامت انسان بودن دفاع کرد

قلمرو فکری:

تاریخ نگاران روزی جانبازی های مردم روستاهای جنوب لبنان را به یاد می آورد. مردم این روستا با همه توان و با رهبر خود (امام موسی صدر) از سرزمین خود و انسانیت دفاع کردند.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

تاریخ ß   ‌مجاز از تاریخ نگاران

ایهام تناسب ß   صدر

خاک ß   مجاز از سرزمین

پیام:

بزرگداشت لبنان

سَرورم! ای سرور آزادگان!

در زمانۀ سقوط و ویرانی

جز تو، کسی نمانده است

که در زندگی ما نخل و عِنَب و تاکستان بکارد

جز تو کسی نمانده است؛

مگر تو!

مگر تو!

پس درهای امید و روشنایی را به روی ما بگشای!

قلمرو فکری:

ای رهبر و بزرگ آزادگان! روزگار ما که روزگار سقوط اخلاقی و ویرانی است و همه به فکر خود و تسلیم در برابر اشغالگران هستند. تنها تو هستی که به ما زندگی و نشاط می دهی و ما را به آینده امیدوار می سازی.

قلمرو زبانی:

قلمرو ادبی:

در امید و روشنایی ß   اضافه استعاری

کل عبارت بالا ß   اغراق

پیام:

بزرگداشت لبنان